Al eens twee keer in je ogen moeten wrijven omdat je dacht een wolf op restaurant te zien? Neen, het lag niet aan dat extra glaasje wijn — misschien zat Lisa van Hoof toevallig ook aan een tafeltje, in het gezelschap van haar indrukwekkende viervoeters. Lisa is het trotse baasje van vier Saarlooswolfhonden, echte wolvenlookalikes. “Het zijn aanhankelijke dieren”, vertelt ze. “We nemen ze zelfs mee op restaurant.”
De Saarlooswolfhond heeft dit jaar heel wat te vieren. Het ras bestaat officieel vijftig jaar, de Belgische rasvereniging blaast dertig kaarsjes uit, én die vereniging heeft een nieuwe voorzitter: Lisa van Hoof uit Essen. Hoog tijd dus om eens beter kennis te maken met dit unieke hondenras!
Nederlands ras
Ooit al eens een Saarlooswolfhond in het echt gezien? De kans is klein, want wereldwijd lopen er slechts zo’n vijfduizend exemplaren rond. “De grootste concentratie leeft in Duitsland en Nederland”, vertelt Lisa. En dat is niet toevallig, want de Saarlooswolfhond is van oorsprong een Nederlands ras. “De bezieler van het ras – aan wie het ook zijn naam te danken heeft – was een Nederlander: Leendert Saarloos uit Dordrecht”, legt ze uit.
“Hij vond dat de Duitse herder bepaalde kwaliteiten verloor en wilde daarom een nieuw type hond creëren, met meer werklust en een betere gezondheid en lichaamsbouw. Daarvoor kruiste hij in de jaren dertig van de vorige eeuw een Duitse herderreu met een wolvin uit de dierentuin van Rotterdam. Het resultaat van die kruising werd de ‘Europese wolfhond’ genoemd.”
Gereserveerd
Leendert Saarloos selecteerde destijds niet op uiterlijk, maar op karakter. Zo slaagde hij erin een uitstekende werkhond te ontwikkelen. “De Europese wolfhond werd succesvol ingezet als speurhond en blindengeleidehond”, vertelt Lisa. Maar de wereld veranderde: er kwam meer verkeer, meer drukte, meer prikkels. En wat Leendert niet had voorzien, was dat de gereserveerdheid van de wolf in het ras aanwezig bleef. “Het zijn alerte honden die zeer gehecht zijn aan hun roedel”, legt Lisa uit. “Tegenover vreemde mensen en in onbekende situaties kunnen ze terughoudend zijn.”
Die eigenschappen maakten dat het ras in een steeds drukkere samenleving minder geschikt werd als werk- of geleidehond. “Al zijn het wél aanhankelijke familiehonden”, benadrukt Lisa, die er zelf vier heeft: Daya (9), Kerberos (8), Styx (7) en Umbra (4).
In 1975, zes jaar na de dood van Leendert Saarloos, werd het ras officieel erkend door de Raad van Beheer, de Nederlandse kennelclub. Bij die erkenning kreeg het ras een nieuwe naam, als eerbetoon aan zijn schepper: de Saarlooswolfhond. Naast de Tsjechoslowaakse wolfhond is dit het enige officieel erkende wolfhondenras ter wereld.
Overeenkomsten met de wolf
In tegenstelling tot wat sommigen denken, is de Saarlooswolfhond géén hybride. “Het is geen pure kruising tussen een wolf en een hond”, legt Lisa uit. “De eerste generaties waren dat wel, maar intussen worden er al vele generaties geen wolven meer ingekruist.” Toch schuilt er nog altijd een flinke dosis ‘wolf’ in de Saarloos. “Ongeveer 25 tot 30 procent”, zegt ze.
Bovendien heeft het ras nog heel wat gemeen met zijn wilde voorouders. “Het zijn honden met nog een vleugje natuur. Ze worden – net als de wolf – maar één keer per jaar loops. Hun gebit lijkt meer op dat van een wolf en ze zijn gevoeliger voor chemische producten. Zo kunnen ze sterker reageren op verdoving, antiparasitaire middelen of vaccins. We titeren zoveel mogelijk en vermijden onnodige medicatie.”
Volgens Lisa danken ze ook hun bouw en moeiteloze gangwerk aan de wolf. “Ze bewegen enorm energiebesparend. Bij Saarloosreuen liggen de testikels niet naast, maar achter elkaar, zodat ze niet in de weg zitten bij het afleggen van lange afstanden.”
Ook hun communicatie is opvallend puur en efficiënt. “Een Saarloos communiceert subtiel: met een blik, een lip of een kleine beweging van de staart”, verduidelijkt Lisa. “Het komt erop aan hun signalen te leren begrijpen. Ze kunnen wel blaffen, maar doen dat zelden. En als ze het doen, klinkt het eerder als een waarschuwend kuchje. Huilen als een wolf doen ze dan weer wél.”
Roedelgevoel
Nog iets wat Saarlooswolfhonden van de wolf hebben meegekregen, is dat ze doorgaans geen will to please hebben. “Als je iets van hen gedaan wilt krijgen, moet je het vragen”, lacht Lisa. “Heb je geluk, dan doen ze het omdat ze dat zélf willen. Maar ga je bevelen of forceren, dan krijg je een dikke middelvinger terug. Het draait allemaal om samenwerken en wederzijds respect. Ze willen wel voor je werken, maar op hun voorwaarden.”
Net als wolven hebben Saarlozen een sterk roedelgevoel. “Ze hechten zich enorm aan hun baasjes en aan de andere honden in het gezin. Als ik maar één of twee honden meeneem om te wandelen, is het een en al gehuil, omdat de roedel niet meer compleet is.”
Toch kan een Saarloos volgens Lisa prima als enige hond in een gezin leven, zolang er aan al zijn behoeftes wordt voldaan. “Laat je zo’n hond acht uur per dag alleen, dan wordt hij eenzaam en gaat hij zich vervelen. Dan kan hij beginnen te slopen of zelfs proberen uit te breken. En dan verschijnt wel eens in de media dat er een wolf is gezien, terwijl het eigenlijk om een ontsnapte wolfhond gaat.”
Voor een ongeoefend oog is het misschien moeilijk om het verschil tussen een Saarloos en een wolf te zien, maar voor Lisa is dat meestal in één oogopslag duidelijk. “Aan het gedrag zie je vaak meteen of het een wolf of een hond is.”
Sporten met een Saarloos
Omdat de Saarloos voor leken zo sterk op een wolf lijkt, heeft dat Lisa’s viervoeters al wel wat tv-rollen opgeleverd. “Onze oudste, Daya, speelde mee in de tv-reeksen Undercover met Tom Waes en Arcadia, en in verschillende reclamefilmpjes. Onze jongste ben ik daar nu voor aan het trainen, want dat kost best wat tijd. Saarlozen worden namelijk pas laat volwassen, vooral op mentaal vlak.”
Ondanks hun gereserveerde aard kun je een Saarloos volgens Lisa veel leren en gewoon maken. “Wij gaan zelfs uit eten met onze Saarlozen en sporten ermee. Zo nemen we vaak deel aan een dog survival: een hindernissenparcours vergelijkbaar met een Spartacus Run maar dan voor honden. Ze houden ook van speuren en detectiewerk.”
Uitdaging
Lisa is sinds september de nieuwe voorzitter van de Belgische Saarlooswolfhond Vereniging, een rasvereniging met als doel het welzijn en de gezondheid van de Saarlooswolfhond te waarborgen. En dat is best een uitdaging. “Het is een ras met wereldwijd maar een kleine populatie. Als je steeds in dezelfde beperkte genenpoel vist, stijgt het inteeltgehalte en dreigt het ras op termijn uit te sterven door genetische achteruitgang.”
Dat kan worden voorkomen met ‘outcross’: het inkruisen van andere rassen in de Saarlooswolfhond. Dat mag voorlopig alleen nog maar in Nederland. “Daar pakken de twee rasverenigingen het elk op een andere manier aan”, legt Lisa uit. “De ene kruist doelgericht specifieke hondenrassen in, zoals de Zwitserse witte herder, de podeco ibicenco, de Noorse elandhond en de working husky. De andere vereniging kijkt meer naar het individu en gebruikt honden die qua bouw en karakter het best aansluiten bij de Saarloos.”
Outcross zorgt voor meer genetische diversiteit, maar in de eerste generatie kunnen de pups er anders uitzien dan hun ouders. “Uiterlijke kenmerken of typische karaktereigenschappen kunnen tijdelijk verloren gaan. Maar door die pups vervolgens met raszuivere exemplaren en andere outcrosslijnen te combineren, krijg je vanaf de derde generatie weer honden met een officiële stamboom én een stukje nieuw DNA.
Internationale samenwerking
In België laat een dergelijk outcrossprogramma nog op zich wachten. “Er is nog geen toestemming voor.” Toch zit de Belgische rasvereniging niet stil: ze zet zich actief in om het voortbestaan van het ras te garanderen en de genetische diversiteit te verbeteren. Daarvoor blijkt internationale samenwerking cruciaal. “Tien jaar geleden werd Saarlooswolfdog International opgericht, een koepelorganisatie die alle rasverenigingen wereldwijd verenigt.
Er is samenwerking over de grenzen heen, ook op het vlak van genetisch onderzoek. Zo verzamelen we DNA en volgen we erfelijke ziektes op met wetenschappers van verschillende universiteiten. Inmiddels ligt er al bloed van meer dan een kwart van alle Saarlozen wereldwijd opgeslagen in Europese biobanken. Dat is uniek.”
Al dat onderzoek werpt vruchten af. “Dankzij dertig jaar genetisch onderzoek weten we nu welke mutaties verantwoordelijk zijn voor ziektes als degeneratieve myelopathie, hypofysaire dwerggroei en sinds kort ook PCYT2-deficiëntie, een dodelijke neurologische aandoening. Daar kunnen we nu preventief op testen.”
Elke Saarloos is uniek
Hoewel de wolf sinds enkele jaren weer opduikt in Vlaanderen, blijven Lisa’s Saarlozen tot de verbeelding spreken. Hun wolfachtige uiterlijk trekt veel belangstelling wanneer ze op straat wandelen. “Ik hoor vaak dat het net wolven zijn”, lacht Lisa. En hoewel Saarlozen gereserveerd kunnen zijn, heeft elk individu een eigen karakter. “Mijn oudste reu, Kerberos, is juist heel open en sociaal. Hij houdt van knuffelen en gaat bijna naar iedereen toe om hallo te zeggen.”
Maar hoe verschillend ze ook zijn, ze zijn allemaal hondstrouw. En in hun ogen schittert nog altijd een sprankeltje van hun wilde voorouders.
Tekst: Evi Maveau
