Snuffelen is een basisbehoefte. Het is voor een hond de ultieme manier om te ontspannen en al de dagelijkse stress van zich af te laten glijden. We bezoeken Snuffeltuin BK9 in het Vlaams-Brabantse Binkom.
In een wereld van geuren
Mensen zijn visueel ingestelde wezens. We verkennen de wereld vooral met onze ogen. Een Brits onderzoek uit 2019 bij 250 deelnemers staaft het belang dat we hechten aan ons gezichtsvermogen. 88% beoordeelde het gezichtsvermogen als z’n belangrijkste zintuig. Op de tweede plaats kwam het gehoor. Ons reukvermogen hobbelt erachteraan samen met de tastzin en smaakzin. Bij honden is die volgorde anders. Hun reukvermogen staat op de eerste plaats, het gezichtsvermogen speelt slechts de tweede viool. Oftewel, in het land der geuren is hond koning.
Snuffelen is een basisbehoefte
Geuren zijn zo belangrijk in het leven van honden dat je snuffelen gerust een basisbehoefte kan noemen. Met hun neus vinden ze voedsel en water, herkennen ze hun hondenvriendjes en kunnen ze allerlei dingen doen waar onze mond van openvalt, zoals kanker detecteren en vermiste personen opsporen. Om onze snuffelende vrienden een veilige plek te bieden waar ze in volle vrijheid hun neus kunnen gebruiken, creëerde hondencoach Liesbet Jacobs snuffeltuin Bk9. ‘Een snuffeltuin is een omgeving waarin honden gestimuleerd worden om hun neus en al hun andere zintuigen te gebruiken’, legt ze uit. In het Engels wordt over een sensory garden gesproken, een term die de lading beter dekt dan “snuffeltuin”, want hoewel geuren de hoofdrol spelen, krijgen honden hier ook allerlei prikkels te horen, zien, voelen en proeven.
Wanneer Liesbet me binnenlaat in haar geurenparadijs ruik ik… helemaal niets! Gelukkig heb ik twee kameraden bij met een verfijnder reukorgaan: Spaanse galgo Pizza (5) en setter-herderkruising Barney (9). En ja hoor, de snuffelaars van dienst gaan meteen met hun neus naar de grond. Terwijl Barney dicht bij mij in de buurt gaat snuffelen, leidt Pizza haar neus haar naar verderop gelegen oorden. Voor ik het weet staat ze helemaal aan de andere kant van de weide. Hun snuffelgedrag reflecteert hun karakter: Barney is een magneet, terwijl Pizza een veel zelfstandigere hond is. (Tekst gaat verder onder foto’s.)
‘In het dagelijkse leven hebben honden weinig keuzevrijheid. Hier mogen ze doen wat ze willen en wordt er niets van hen gevraagd’
Gewoon hond zijn
‘Er is slechts één regel in de snuffeltuin: de honden zijn hier de baas’, oppert Liesbet. ‘Ze mogen hier alles op hun eigen tempo verkennen. Het is dus niet de bedoeling dat je je honden naar bepaalde elementen toe lokt. Het baasje is hier vooral een toeschouwer die ontdekt wat z’n hond leuk vindt.’ In het dagelijkse leven hebben honden weinig keuzevrijheid. Wij kiezen wat ze eten, wanneer het slaaptijd is, hoeveel er wordt gewandeld en zelfs wanneer ze naar het toilet kunnen gaan. ‘Hier worden de rollen omgedraaid en maken de honden alle beslissingen. Er wordt eens niets van hen gevraagd. Een hond mag hier gewoon hond zijn.’
Aanvankelijk twijfelde ik om Pizza mee te nemen. Ik had verwacht dat ze vooral zou willen rennen en dat het concept van een snuffeltuin volledig verloren zou gaan aan haar. Zodra ik de leiband losklik, komt meestal de windhond in haar naar boven en wil ze een spurtje trekken, maar ook zij zit met nu haar neus aan de grond gekluisterd. Ze heeft een hoopje grote stenen ontdekt waar ze is opgeklommen. In elk gaatje tussen de stenen laat ze haar natte neus zoveel mogelijk geuren scannen. Ruikt ze muisjes? Of gaan er daar andere olfactorische schatten schuil onder de stenen? We hebben er het raden naar! Barney begint ook wat meer los te komen. Hij is minder gefixeerd op mij en begint steeds meer zijn plan te trekken. Barney durft al iets verderop te snuffelen. Zijn oogjes lijken te twinkelen terwijl zijn neusje allerlei kleine en grote ontdekkingen doet.
Snuffelen: een beloning op zich
Een snuffeltuin is geen hondenweide. Het draait er niet om kennismaken met soortgenootjes of spelen met het baasje, maar om de hond zelf. In een snuffeltuin is een hond alleen met zijn zintuiglijke waarneming en met zichzelf bezig. “Me-time” voor honden dus. Nog een groot verschil met een klassieke losloopzone is dat een snuffeltuin een verrijkte omgeving is. Er valt van alles te ontdekken. ‘Ze ruiken de geuren die hier van nature aanwezig zijn en die van andere honden’, verduidelijkt Liesbet. ‘Maar ook de geuren van allerlei kruiden. Iedere plant heeft z’n eigen bloeitijd en dus zijn de aanwezige geuren afhankelijk van het seizoen.’
Hondenogen worden hier dan weer geprikkeld door allerlei verschillende voorwerpen, zoals bijvoorbeeld een reuzengrote knuffelaap, gigantische tractorbanden en een reeënkop. De geluidsprikkels op de hondenweide zijn onder andere afkomstig van installaties met blikken, die kletteren in de wind, en de tastzin wordt gestimuleerd door de verschillende ondergronden waarop de honden lopen. Proeven kan in het kruidentuintje, waar allerlei eetbare kruiden groeien. ‘Honden doen soms aan zelfmedicatie’, vertelt Liesbet. ‘In de natuur vinden ze instinctief welke planten ze nodig hebben. Als ze bijvoorbeeld last hebben van hun maag, kunnen ze aan het gras beginnen knabbelen. Soms speel ik ook eens een snoepspelletje in de snuffeltuin, maar eigenlijk is het snuffelen op zich al een beloning.’ (Tekst gaat verder onder foto’s.)
Ontspannend
Snuffelen heeft verschillende voordelen. Zo werkt het stressverlagend. ‘Iedere hond heeft een figuurlijk stressemmertje’, legt Liesbet uit. ‘Elke prikkel die de hond stress bezorgt, gaat die stressemmer meer en meer vullen. Een prikkel kan zowel positief als negatief zijn. Het spelen van een balspelletje zorgt voor opwinding in het lichaam van de hond, omdat er bepaalde stresshormonen vrijkomen. Maar ook het zien van een andere hond waar je hond bang voor is, zorgt voor het vrijkomen van stresshormonen. In beide gevallen vult dat stressemmertje zich.’
Om die reden zal Liesbet een snuffeltuin niet vergelijken met een pretpark voor honden. ‘Als je naar een pretpark gaat, heb je waarschijnlijk een leuke dag gehad, maar zit je lijf nog vol adrenaline en kom je eerder vol opwinding thuis dan dat je je rustig en kalm voelt. Hier is het juist de bedoeling dat een hond komt ontstressen. Daarom vergelijk ik een snuffeltuin eerder met een wellnessresort voor honden.’
Ondertussen zijn niet alleen Barney en Pizza aan het ontstressen, ik voel zelf ook alle stress van mijn lijf glijden. Barney speelt niet graag met honden die hij niet kent. Daarom neem ik hem niet mee naar hondenevenementen of kleine losloopzones. Maar hier kan Barney rustig snuffelen zonder dat ik heel de omgeving moet scannen op loslopende honden.
Neuswerk kan volgens Liesbet ook een positief effect hebben op gedragsproblemen, zoals bijvoorbeeld uithalen aan de leiband. ‘Honden die niet voldoende kunnen snuffelen, kunnen alerter worden voor visuele prikkels. Een reactieve hond die bezig is met zijn neus, focust zich minder op andere prikkels tijdens het wandelen. Bovendien zorgt het snuffelen ervoor dat zijn stressemmer minder snel vol raakt. Daarom is voldoende snuffelmomenten inlassen ook zeer belangrijk in het dagelijkse leven.’
Pauze
Snuffelen is stressreducerend, maar toch ook intensief. ‘Veel honden zijn na vijftig minuten uitgeteld’, zegt Liesbet. We zijn ongeveer een uur verder en de vermoeidheid lijkt toe te slaan bij Pizza. Haar eens zo gracieuze galgotred lijkt nu eerder op dronken gewaggel. Tijd voor een pauze! Ik haal twee hondenmandjes uit mijn wagen en leg ze op het gras. Pizza vlijt zich meteen neer. Barney heeft er nog zin in, maar wanneer hij merkt dat ook Liesbet en ik in het gras zijn gaan zitten, komt hij er gezellig bij zitten.
Liesbet geeft hen iets te knabbelen: een stuk koffieboomhout. ‘Kauwen is ook een manier om de stressemmer te legen’, vertelt ze. ‘Na een pauze met iets om te knabbelen, kunnen de meeste honden er weer tegenaan.’ En ja hoor, na een kwartiertje knuffelen, knabbelen en uiltjes knappen, zijn Barney en Pizza klaar voor snuffelronde twee! (Tekst gaat verder onder foto’s.)
‘Snuffelen werkt ontspannend’
Onzekerheden overwinnen
Nu Barney en Pizza al een groot deel van de snuffelweide hebben verkend, hebben ze allebei hun aandacht gevestigd op de snuffelschuur. Ook daar snuiven ze allerlei boeiende geuren op. Pizza snuffelt aan een opgezette reeënkop, Barney steekt zijn snuit in een wand met gaatjes die gevuld zijn met kruidenzakjes. Een babymobiel begint een kinderliedje te spelen en Barney kijkt nieuwsgierig op. Pizza heeft een doos met schapenwol ontdekt. Ze zet grote ogen op en lijkt helemaal begeesterd door die uitgesproken dierlijke geur.
Liesbet ziet honden soms helemaal transformeren tijdens een snuffelsessie. ‘Enkele weken geleden kwam er een hond genaamd Herman langs die zich niet op zijn gemak voelde. Na ongeveer een uurtje rondsnuffelen, zag ik alle spanning van hem afvloeien. Herman veranderde in een ontspannen en speelse hond. Dat was heel bijzonder.’
Ook Barney lijkt intussen losser te komen. Mijnheer Magneet durft nog meer afstand te nemen en gaat in z’n eentje op verkenning. ‘Soms kan een hond zijn onzekerheden overwinnen als hij eerst de tijd krijgt om informatie met zijn neus te verzamelen’, vertelt Liesbet. ‘Ik neem even terug het voorbeeld van de reactieve hond. Als een hond geconfronteerd wordt met een stresserende prikkel, bijvoorbeeld een andere hond, zal hij met een fight-flight-or-freeze-reflex reageren. Aan de leiband kan een hond niet vluchten en kan hij voor “vechten” als copingmechanisme kiezen. Dat vertaalt zich in grommen, blaffen en naar de andere hond trekken. Maar als je voldoende afstand van de “enge” prikkel bewaart en de hond de tijd geeft om informatie met zijn neus te verzamelen, kan het zijn dat hij andere keuzes gaat maken en zichzelf uit de situatie verwijdert, bijvoorbeeld door een andere richting uit te gaan of met een grote boog langs de hond te lopen.’ (Tekst gaat verder onder foto’s.)
Snuffelstijl
Niet alleen reactieve honden hebben baat bij een bezoekje aan een sensory garden. Het is ook een ideale plek om puppy’s te socialiseren. ‘Pups kunnen hier op hun eigen tempo allerlei voorwerpen, ondergronden en geluiden ontdekken.’ Barney en Pizza hebben hun verkenningstocht ook verdergezet. Ze kruipen in een dichtbegroeid bamboebos. Alleen aan de bewegende bladeren kan ik opmaken waar ze zich precies bevinden. Vrolijk huppelen ze het bosje uit. En dan gaan ze opnieuw ieder hun eigen weg: Pizza snuffelt wat in de kruidentuin, terwijl Barney weer dicht bij mij rondhangt. ‘Over het algemeen blijven herdershonden dichter in de buurt van hun baasje. Ze gaan ook sneller te werk. Beagles en teckels snuffelen daarentegen vaak op een grotere afstand van hun baasje en ze lijken langzamer te werk te gaan. Maar er zijn altijd uitzonderingen en soms is zelfs het baasje verrast. Het is steeds weer interessant om te zien hoe iedere hond de tuin onderzoekt op z’n eigen unieke manier.’ Ook ik ben verrast van hoe Pizza steeds de hoogte opzocht: ze klauterde op hellingen, balanstoestellen en snuffelde zelfs in de hoogte. Ondertussen is Pizza alweer aan het zwalpen. En zelfs onvermoeibare Barney lijkt voldaan. Ik neem twee rustige en ontspannen honden mee naar huis. Gelukzalig doen ze hun oogjes toe in de wagen en vallen ze meteen in slaap. Voor herhaling vatbaar!
SNUFFELTUIN BK9
Met je hond de snuffeltuin van Liesbet verkennen? Liesbet geeft ook gedragscoaching en lessen mantrailing en geurdetectie.
Meer info:
info@bk9.be
bk9.be
