Het syndroom van Cushing
Een hond met het syndroom van Cushing heeft een chronisch teveel aan het hormoon cortisol. De klachten kunnen hetzelfde zijn als die van het normale verouderingsproces. Dat maakt het moeilijk om de ziekte te herkennen. ‘Een vroege diagnose kan de levenskwaliteit aanzienlijk beïnvloeden, omdat een behandeling nog kansen biedt op een mooie oude dag’, zegt dierenarts Katrien Verhoeven.
Veranderd gedrag zoals opvallend meer gaan plassen en drinken kan toegeschreven worden aan verschillende oorzaken en zijn niet noodzakelijk onschuldige ouderdomsklachten. Zo wordt het syndroom van Cushing vaak verward met “ouder worden” en de kwaaltjes die daarmee gepaard gaan waardoor de ziekte onder de radar blijft. Dat is een probleem, omdat de ziekte zo onbehandeld blijft en de levenskwaliteit stilaan achteruit gaat.
‘Het syndroom van Cushing treft vooral oudere honden en kleinere rassen’, weet dierenarts Katrien Verhoeven van Dierenartsenpraktijk De Merode te zeggen. ‘Bij honden met Cushing maken de bijnieren te veel cortisol aan. Dit is een hormoon dat het metabolisme van het lichaam helpt te reguleren. Hoewel het lichaam dit hormoon aanmaakt in stresssituaties, kan een chronisch teveel aan cortisol het metabolisme ontregelen en kan het schadelijke gevolgen hebben voor de organen.
Goedaardige gezwellen
In zowat 80 procent van de gevallen ontstaat het syndroom van Cushing in de hersenen. ‘Het is de hypofyse – een klier ter grootte van een erwt die aan de basis van de hersenen ligt – die instructies geeft aan de bijnieren om cortisol te produceren’, legt Katrien uit. ‘De aanmaak van dit hormoon fluctueert doorheen de dag. Honden die zich in een stresserende situatie bevinden of zich niet helemaal lekker voelen gaan meer cortisol produceren. Bij viervoeters met het syndroom van Cushing is dit productieproces ontregeld, met als gevolg dat er een chronisch te veel aan cortisol in het lichaam terechtkomt.’
Vaak is het dus zo dat een goedaardig gezwel in de hypofyse deze overproductie gaat veroorzaken, omdat die verkeerde signalen naar de bijnieren stuurt. ‘Maar in 20 procent van de gevallen ontstaat het probleem in de bijnieren zelf’, gaat Katrien verder. ‘Hoewel dit minder vaak voorkomt, is er ook hier meestal sprake van een goedaardig gezwel waardoor er ongecontroleerd cortisol wordt aanmaakt. In de meeste gevallen wordt één bijnier getroffen, al komt het zelden ook voor dat beide bijnieren aangetast zijn.’
Subtiele symptomen
De ziekte wordt vooral gekenmerkt door een overdreven goede eetlust, overmatig drinken en overmatig plassen. Maar er zijn nog andere, iets subtielere signalen die erop kunnen wijzen dat een viervoeter door het syndroom getroffen is. ‘Vaak hebben de honden minder energie, gaan ze meer liggen en hijgen, zelfs in rust’, verklaart Katrien. ‘De overproductie van cortisol tast de spiermassa aan, waardoor spieren zelfs zichtbaar gaan verzwakken en de hond mogelijk een lusteloze indruk geeft. Daarnaast is het mogelijk dat de buik wat meer opgezet is, dat de hond meer haar verliest en huidproblemen ontwikkelt. Het gaat om vrij subtiele indicaties die eigenaars nog te vaak toeschrijven aan ouderdom.’
Gevoelige hondenrassen
Hoewel op een goede gezondheid geen leeftijd staat, gebeurt het uiterst zelden dat jongere honden het slachtoffer worden van deze ziekte. ‘De meeste patiënten hebben al een mooie leeftijd bereikt, wat niet wegneemt dat we ook honden van middelbare leeftijd zien die aan de ziekte lijden. We spreken dan over een leeftijd van zeven à negen jaar. In dit geval gaat het meestal om kleinere hondenrassen met gezwellen in de hersenen. Poedels, teckels en terriërs zijn rassen die hieraan gevoelig kunnen zijn. Wat het geslacht betreft merken we hier geen verschil.’
‘Cushing veroorzaakt door een gezwel in de bijnier zien we meer bij oudere honden met een gemiddelde leeftijd van 11 tot 12 jaar en vaker bij grotere rassen en meer bij teefjes.’
Diagnose
Het syndroom van Cushing wordt meestal in een verder gevorderd stadium vast-gesteld, wanneer er sprake is van duidelijke symptomen. ‘Het zijn ook deze symptomen die we gaan gebruiken om de diagnose te stellen’, zegt dierenarts Katrien. ‘We vragen de eigenaars wat hen opgevallen is aan het gedrag van hun hond. Hoewel ze aanvankelijk weinig te melden hebben, verandert dit wanneer we beginnen doorvragen. Vaak zijn de eigenaars zich van geen kwaad bewust, omdat hun hond nog een meer dan gezonde eetlust heeft, wat eigenlijk een van de symptomen is. Toch merken ze ook op dat hun viervoeter misschien net iets lustelozer is, moeilijker beweegt en veel drinkt en plast. In sommige gevallen is er ook duidelijk sprake van vachtproblemen en huidinfecties, die door de te hoge cortisolproductie gestimuleerd worden.’
Bloed- en urinetesten
Wanneer de dierenarts vermoedt dat een hond te maken heeft met het syndroom van Cushing, kunnen urine- en bloedtesten verder uitsluitsel geven. ‘De productie van cortisol varieert doorheen de dag, waardoor het niet mogelijk is om met een eenvoudige bloed- en urinetest de diagnose te bevestigen. Daarom kan het zijn dat de hond na een standaard bloed- en urineonderzoek nog een dag in de dierenartspraktijk gehouden wordt. Zo kunnen we specifieke diagnosetesten doen, waarbij op verschillende momenten bloed moet genomen worden.’
‘Omdat de concentratie van cortisol varieert gedurende de dag bij zowel zieke als gezonde honden, kan de diagnose van Cushing niet gesteld worden op basis van het cortisolgehalte alleen. De diagnose wordt dus altijd gesteld op basis van verschillende parameters: de klachten, het lichamelijk onderzoek en eventueel bijkomende testen specifiek voor Cushing.
Daarnaast is het ook belangrijk om andere mogelijke ziektes uit te sluiten, benadrukt de dierenarts. ‘Uiteraard kijken we ook naar andere mogelijke oorzaken voor de problemen die we bij de hond in kwestie constateren. Toch blijft het syndroom van Cushing, dat zo’n twee op de duizend honden treft, een van de meest voorkomende hormonale aandoeningen.’
‘Ongeveer 2 op 1.000 honden krijgen het syndroom van Cushing. Het is een van de meest voorkomende hormonale problemen’
Behandeling
‘Wanneer we zeker zijn dat het om het syndroom van Cushing gaat, kunnen we een behandeling opstarten om de levenskwaliteit van de hond en de eigenaar te verbeteren en complicaties tegen te gaan,’ oppert dierenarts Katrien. ‘In de meeste gevallen gebruiken we medicatie die er snel voor zorgt dat het eten, drinken en plassen zich normaliseert. Ook gaat de hond opnieuw levendiger zijn en minder hijgen. De vacht en huidproblemen vragen wat meer tijd om te herstellen.’
Een andere mogelijkheid is om het gezwel in de hersenen of op de bijnier operatief te verwijderen of te bestralen. ‘Toch opteren de meeste mensen voor de medicatie, die dus snel ook de levenskwaliteit van de hond aanzienlijk zal verbeteren. De gezwellen gaan niet verdwijnen, maar de klachten wel.’
‘Hoe sneller de behandeling start, hoe groter de kans op een mooie oude dag’
Levenskwaliteit
Een snelle en doeltreffende behandeling loont, zeker omdat een hond die aan zijn lot overgelaten wordt gaandeweg meer problemen gaat ontwikkelen. ‘Als de ziekte onbehandeld blijft, kan dit leiden tot andere aandoeningen zoals suikerziekte, bloedklonters, een te hoge bloeddruk en infecties van de pancreas, nieren en urinewegen.’
‘Het is dus aangewezen om in te grijpen’, adviseert Katrien. ‘Niet alleen omdat de ziekte laten aanslepen de levensduur van de hond kan verkorten. Maar ook omdat een hond met Cushing zich vaak zo ellendig voelt, waardoor zijn levenskwaliteit en ook die van de eigenaar achteruit gaat.’
Preventief onderzoek
Voorkomen is beter dan genezen, al is het lastig om het syndroom van Cushing voor te blijven. ‘Hoewel de ziekte zelden voorkomt, is het onmogelijk om in te schatten welke honden getroffen zullen worden’, zegt Katrien. ‘Preventie wordt in die zin moeilijk of zelfs onmogelijk. Toch kan een jaarlijkse controle bij oudere honden, waarbij de algehele fitheid gecontroleerd wordt en een urine- en bloedtest afgenomen worden, een vroegtijdige diagnose mogelijker maken. Hoe sneller we kunnen beginnen met de behandeling, hoe meer kans er is dat de hond nog een comfortabele oude dag tegemoet kan gaan.”
Tekst: Annick Hus
Foto’s: Shutterstock
