Lang, kort, met of zonder krul, stevig of minder behaard. Hondenstaarten kunnen aanzienlijk variëren, maar hun functie blijft hetzelfde: communiceren. Dierenarts Kiki Vleeschouwer vertelt meer over de functie en de verzorging van deze kwispelende verlengstukken van viervoeters.
Communicatiemiddel
WOEF: Honden zijn dagelijks in de weer met hun staart, misschien wel het meest beweeglijke deel van hun lichaam. Waaruit is een staart precies opgebouwd?
KIKI VLEESCHOUWERS: ‘De staart is de uitloper van het wervelkanaal en is dus opgebouwd uit wervels met daartussen wervelschijven. Uiteraard zijn er ook spieren en huidweefsel aanwezig, net als zenuwen en bloedvaten. De staart bevat weinig onderhuids bindweefsel, wat ervoor zorgt dat dit lichaamsdeel kwetsbaar is. Het zijn de spieren die ervoor zorgen dat de hond de staart in alle mogelijke richtingen kan bewegen. En dat doet hij voornamelijk om te communiceren. Terwijl de staart bij katten onder andere dient om het evenwicht te bewaren, is dit bij honden niet het geval. De staart is een belangrijk communicatiemiddel tussen honden onderling, maar het is ook nuttig voor eigenaars om te begrijpen wat hun hond wil zeggen. Wanneer de hond niet actief communiceert, is zijn staart in een neutrale positie. Wanneer hij rechtop staat, voelt het dier zich zelfverzekerd of opgewonden. Een lage staarthouding wijst op een gebrek aan zelfzekerheid.’
WOEF: Wat als een hond een korte of zelfs geen staart heeft? Ontstaan er dan communicatiestoornissen?
KIKI: ‘Honden die een korte staart hebben, kunnen inderdaad minder goed communiceren met soortgenoten. Denk maar aan de Engelse en Franse buldog, die het moeten stellen met een krul of de zogeheten kurketrekkerstaart. Die is ontstaan door een vergroeiing van de staartwervels, waardoor ze ook niet in staat zijn om hem deftig te gebruiken. Ze kunnen niet aangeven of ze blij of bang zijn, waardoor er soms conflicten ontstaan. Bovendien zorgen de plooien in de krulstaart ook voor bijkomende gezondheidsproblemen, omdat hij moeilijk proper blijft. Het is aan de eigenaar om de staart te onderhouden, om jeuk, huidontstekingen en erger te voorkomen. Ik raad mensen aan al op jonge leeftijd met de schoonmaak van de staart te beginnen. Zo kan de hond eraan wennen, want aangenaam is het alleszins niet. Vaak doet het zelfs pijn om zo’n kurketrekkerstaart op te tillen. Stel dat er toch iets mis is met de staart, die erg kwetsbaar is, dan gaan we er zo voorzichtig mogelijk mee om. We stellen dan alles in het werk om niet te moeten amputeren. Dit is sowieso een uiterst complexe ingreep bij de brachycephale (kortsnuitige, n.v.d.r.) rassen met dergelijke staarten.’
Staartproblemen
WOEF: Hoe weet je of er iets mis is met de staart?
KIKI: ‘Staartproblemen zijn over het algemeen makkelijk te detecteren. Een hond die er last van heeft, zal bijvoorbeeld minder gaan kwispelen of eerder met het achterwerk bewegen. Ook haarverlies, onderhuidse massa’s en wondvocht wijzen op problemen. Wat er ook aan de hand is, snel ingrijpen kan erger voorkomen. Met staartproblemen moet je geen weken wachten, zeker niet omdat aandoeningen niet zo makkelijk genezen. Een kleine wonde is makkelijker te behandelen dan een grote. Ook bij een goedaardige tumor is het beter om deze te verwijderen voordat die te groot wordt. Hierdoor wordt het sluiten van de wonde en dus ook de genezing een grotere uitdaging.’
WOEF: Wat kan er allemaal aan de hand zijn met de staart van je hond?
KIKI: ‘De staart is een gevoelig lichaamsdeel en kan bijvoorbeeld breken. Ook verwondingen aan de staart zijn soms snel gebeurd. Denk maar aan een hond die klem zit tussen de deur van de auto of een lift, of in alle hevigheid met zijn staart ergens blijft achter hangen. Toch gebeuren de meeste ongelukken wanneer de hond vrolijk aan het kwispelen is. Doordat hij dan met zijn staart te hard tegen de tafelpoot of een ander hard object slaat, kunnen er verwondingen ontstaan. Wanneer dit vaak voorkomt, is er mogelijk sprake van een happy tail. Ondanks de vrolijke benaming, gaat het om een pijnlijke aandoening waarbij overdreven kwispelen tegen harde voorwerpen bloedende wonden doet ontstaan en gevoelige zenuwen blootlegt. Antibiotica, pijnstillers en ontstekingsremmers kunnen het probleem oplossen, al zal het overvloedig kwispelen moeilijker zijn om onder controle te houden. Een andere staartaandoening is de koudwaterstaart. Hoewel aanvankelijk gedacht werd dat koud water de boosdoener was van een verticaal hangende staart, treedt deze aandoening op na een overmatige inspanning van de staartspieren. Hierdoor kan de hond de staart nog moeilijk omhoogtillen of bewegen. In dit geval zijn ontstekingsremmers en geduld doeltreffend.’ (Tekst gaat verder onder foto.)
Couperen om medische redenen
WOEF: Het couperen van de staart is sinds 2001 verboden. Kan het om medische redenen toch nog verantwoord zijn om deze ingreep te doen?
KIKI: ‘Het couperen van staarten kende een lange traditie, die in eerste instantie ook ontstaan is om kwetsuren bij jacht- en werkhonden te voorkomen. Later werd dit eerder toegepast om bepaalde schoonheidsidealen na te streven. Maar dat betekende ook dat de communicatievaardigheden van deze viervoeters aangetast werden. Daarom gebeurt couperen vandaag enkel nog uit medische noodzaak. Wanneer de hond een staarttumor heeft, kan een gedeeltelijke of volledige amputatie noodzakelijk zijn. Hetzelfde geldt bij een chronische, niet helende wonde. Je kunt er moeilijk een verband omleggen. Als dit toch nodig is, wordt meestal de hele staart ingepakt.
Al biedt dit ook geen garanties, aangezien zelfs de kleinste beweging ervoor kan zorgen dat de wond weer opengaat. Problemen met de staartklier kunnen ook leiden tot het couperen van de staart.
Dit communicatiemiddel, dat feromonen oftewel “communicatiestoffen” produceert, ontwikkelt zich gedurende het hele leven van de hond. Bij oudere honden is deze klier daarom meer zichtbaar. De haren worden vaak stugger en harder, of er kan zelfs een kale plek ontstaan. Over het algemeen levert dit geen problemen op, zolang er geen sprake is van onbehandelbare infecties of een tumor.’
‘De staart is gevoelig voor bevriezing’
Is de staart gevoelig voor koud weer?
KIKI: ‘Staarten zijn gevoeliger voor koud weer, omdat ze heel weinig onderhuids bindweefsel hebben. Het is belangrijk om de nodige voorzorgsmaatregelen te nemen om te voorkomen dat deze gevoelige lichaamsdelen worden blootgesteld aan extreme kou, omdat dit anders tot problemen kan leiden. Denk maar aan bevriezing. Daarom is wat extra warmte in de komende wintermaanden nooit een overbodige luxe.’
Tekst: Annick Hus
Foto’s: Shutterstock
