Foto: Shutterstock
Ook dieren kunnen met mentale problemen worstelen. Zo zijn er bijvoorbeeld honden die aan zelfverminking lijden. ‘Omgevingsfactoren én erfelijkheid spelen hierbij een rol’, zegt dierenarts Kiki Vleeschouwers.
In mei 2023 werd een zevenjarige kruising, genaamd Stanley, binnengebracht in een dierenasiel in Chesterfield, Engeland. Bij zijn vorige eigenaar leefde Stanley buiten, in omstandigheden die door zijn redders werden omschreven als “ongeschikt”. En dat liet diepe sporen na: de hond had ontstoken oren, kale plekken en wonden die het gevolg waren van zelfverminking. Stanley wachtte gedurende 341 dagen op een gouden mandje. Uiteindelijk werd hij in april 2024 geadopteerd door een echtpaar uit Wiltshire, dat 290 kilometer verderop woonde van het dierenasiel waar hij verbleef. En zo kende Stanleys verhaal een happy ending. Helaas is Stanleys verhaal niet uniek. Zelfverminking of automutilatie bij honden is niet zo zeldzaam als je misschien zou denken. Dierenarts Kiki Vleeschouwers van Dierenartsencentrum De Merode beaamt dit. ‘Automutilatie bij honden is geen op zichzelf staand gedragsprobleem’, legt Kiki uit. ‘Het is een symptoom van een obsessieve-compulsieve stoornis (OCS), een dwangstoornis die ook wel bekendstaat als obsessive-compulsive disorder (OCD). We zien hier in de praktijk regelmatig honden met OCS.’
Extreme herhaling
OCS is een psychische aandoening die zich bij honden uit in herhaalde handelingen. Het herhalen van die handelingen kan zo extreem worden dat het hun dagelijkse leven belemmert. Zowel erfelijkheid als factoren in de omgeving spelen een rol bij de ontwikkeling van OCS.
‘Sommige hondenrassen zijn vatbaarder voor bepaalde vormen van OCS’, zegt Kiki. ‘Bijvoorbeeld, herdershonden jagen vaker op hun eigen staart, terwijl bulterriërs eerder in cirkeltjes rondlopen. Aan de andere kant vertonen dobermanns vaker de neiging om obsessief te bijten of te zuigen op hun flank of op textiel’
Omgevingsfactoren spelen ook een rol bij de ontwikkeling van OCS. Traumatische ervaringen, mishandeling en een gebrek aan socialisatie kunnen triggers zijn. Dit zien we bijvoorbeeld bij honden die lang in een kennel hebben geleefd en plotseling in een huiselijke omgeving terechtkomen. Maar OCS komt heus niet alleen voor bij honden die in slechte omstandigheden leven. Ook goed verzorgde honden die in huis wonen, maar te weinig mentale en fysieke uitdaging krijgen, kunnen OCS ontwikkelen.’
Medisch- of gedragsprobleem?
OCS bij honden uit zich niet alleen in staartjagen en cirkeltjes lopen. ‘Honden kunnen geobsedeerd raken door eten en kasten openbreken in de zoektocht naar iets om te knabbelen, blaffen of janken zonder aanleiding of dingen achternajagen die er niet zijn’, somt dierenarts Kiki op. ‘Zelfverminking kan ook een symptoom zijn. Honden die hieraan lijden kunnen plukken vacht uittrekken, happen in hun huid of obsessief likken of knagen aan hun pootjes, soms tot bloedens toe.’
De symptomen van OCS kunnen lijken op die van andere aandoeningen. ‘Daarom is het belangrijk om eerst alle medische oorzaken uit te sluiten’, benadrukt dierenarts Kiki. ‘Likken en bijten aan de teentjes kan bijvoorbeeld duiden op een allergie, jagen op niet-bestaande objecten kan een teken zijn van hersenveroudering of een hersentumor, en obsessie met eten kan wijzen op voedingstekorten. Pas als alle medische aandoeningen zijn uitgesloten, kan er gedacht worden aan de diagnose OCS.’
Totaalaanpak
De behandeling van OCS bij honden hangt af van de oorzaak en de ernst van de symptomen. ‘In ernstige gevallen is een combinatie van medicatie en gedragstherapie noodzakelijk’, aldus dierenarts Kiki. Bij milde vormen kan gedragstherapie op zich al voldoende zijn. Het aanpakken van een dwangstoornis vereist veel geduld en toewijding van de eigenaar. Naast medicatie en gedragstherapie is het belangrijk om de hond voldoende mentale en fysieke uitdaging te bieden. Dit kan door bijvoorbeeld te wandelen, zwemmen, spelletjes te spelen en hondenpuzzels aan te bieden. Een gezonde voeding speelt ook een rol in het herstelproces. Onderzoek toont een verband aan tussen de darmflora en het centrale zenuwstelsel. Onverzadigde vetzuren hebben een positieve invloed op het centrale zenuwstelsel. De behandeling van OCS vereist een totaalaanpak die gedragstherapie, medicatie indien nodig, fysieke en mentale activiteit en een gepast dieet combineert. Deze combinatie klinkt veelbelovend, maar is helaas geen mirakeloplossing. OCS is een ernstige aandoening die je niet “zomaar even snel” gaat oplossen. Deze chronische aandoening kan een hond de rest van zijn leven beïnvloeden. Vaak komen eigenaren pas laat bij de dierenarts met dit soort problemen. Soms accepteren ze het gedrag van hun hond, of zoeken ze hulp bij een gedragstherapeut zonder resultaat. In onze dierenartspraktijk zien we vaak honden met OCS in een vergevorderd stadium. Een spijtige zaak, want als gedrag al jarenlang bestendigd is, is het vaak veel moeilijker om terug te draaien. Het is dus belangrijk dat baasjes alert zijn voor de symptomen van OCS en tijdig professionele hulp zoeken.’
