OORSPRONG
De oorsprong van de Schotse herdershond, ook bekend als de collie, is niet helemaal duidelijk. Wel is zeker dat deze hond eeuwenlang deel uitmaakte van het landschap in de ruige Schotse hooglanden en het noorden van Engeland. En ook dat altijd in het gezelschap was van een kudde schapen, die hij hoedde en beschermde tegen roofdieren. Dit was een veeleisende taak, die alleen kon worden uitgevoerd door een intelligente en moedige werkhond.
Zijn reputatie als betrouwbare werkhond zou zelfs de inspiratie voor zijn naam kunnen zijn geweest.Sommige historici geloven immers dat de collie zijn naam te danken heeft aan een schapenras met een zwarte kop, genaamd de colley. Anderen betwisten deze theorie en wijzen erop dat “collie” mogelijk is afgeleid van het Gallische woord “cuilean” of “coilean”, wat “nuttig” of “trouw” betekent. Naarmate de maatschappij evolueerde, veranderde ook de focus van fokkers. Ze begonnen meer aandacht te besteden aan het uiterlijk van honden. Waarschijnlijk werden er in de negentiende eeuw collies met barzois gekruist om de collie een statiger uiterlijk te geven. Dat resulteerde in langere snuiten.
In 1919 kreeg de populariteit van de Schotse herdershond een boost toen de roman Lad: A Dog van de Amerikaanse auteur en hondenfokker Albert Payson Terhune verscheen. Terhune’s boek bestond uit twaalf kortverhalen die oorspronkelijk waren gepubliceerd in tijdschriften. De verhalen waren geïnspireerd door zijn eigen collie, die ook “Lad” heette.
Lad was misschien wel de eerste collie die een generatie kinderen liet dromen, maar hij was zeker niet de laatste. In 1938 werd het karakter van de Schotse herdershond verder geïdealiseerd door de Britse schrijver Eric Knight, die een kortverhaal schreef over Lassie, een vrouwelijke collie. Dat hij hiermee een van de populairste viervoetige personages uit de popcultuur van de 20ste eeuw had verzonnen, had hij op dat moment wellicht nooit durven dromen. Twee jaar later was Lassie de protagonist in een volwaardige roman van Knight: Lassie Come Home. Het boek werd in 1943 verfilmd. De rol van Lassie werd vertolkt door een reu genaamd Pal. Vanaf dan was Lassie niet te stoppen. In 1954 werd de eerste aflevering van Lassie uitgezonden, een tv-serie over de avontuurlijke collie die keer op keer mensen (en soms zelfs dieren) uit de meest hachelijke situaties redde. De reeks werd 19 jaar lang uitgezonden en telde meer dan 500 afleveringen. In de loop der jaren werd de rol van Lassie gespeeld door een tiental nakomelingen van Pal. Zelfs na het einde van de reeks bleef Lassie springlevend. Het personage dook op in verschillende spin-offs, boeken, stripverhalen en animatieseries. Lassie werd het ultieme symbool van loyaliteit, moed en intelligentie. Vandaag de dag is de naam Lassie nog steeds onlosmakelijk verbonden met de Schotse herdershond. Zelfs millennials en Gen Z’ers die nooit een aflevering van Lassie hebben gezien, herkennen de iconische hond meteen.
In de gloriedagen van Lassie was de Schotse herdershond enorm populair. Nu de hype is uitgedoofd, is de collie een zeldzame verschijning in het straatbeeld geworden. Een spijtige zaak, want deze viervoeter is zowel een ideale sport- als gezinshond.
RASKENMERKEN
Er zijn maar weinig hondenrassen die zoveel elegantie uitstralen als de Schotse herdershond. Hij is slank en atletisch gebouwd en beweegt zich sierlijk en lichtvoetig voort. Zijn amandelvormige ogen geven hem een vriendelijke uitstraling. De oren van een collie staan voor twee derde rechtop: het bovenste deel valt naar voren.
Er bestaan twee varianten, een langharige en een kortharige (de smooth collie), die elk als apart ras worden erkend door de Fédération Cynologique Internationale (FCI).
De langharige variant – het “Lassietype” – is de bekendste. Met zijn dubbele vacht was hij gewapend tegen de weersomstandigheden van Schotland en het noorden van Engeland. De buitenste laag is waterafstotend en biedt bescherming tegen regen en kou. De onderwol werkt isolerend en hield de collie warm bij lage temperaturen, wat belangrijk was voor een herdershond die dag in dag uit buiten werkte in een koud klimaat. De dikke vacht beschermde de langharige collie tegen het ruige terrein waarin hij schapen hoedde. Zo bleef hij gespaard van wondjes door doornen, braamstruiken en ruwe vegetatie. Zijn indrukwekkende vacht deed hem groter en stoerder lijken dan hij in werkelijkheid was, waardoor hij een afschrikmiddel was voor roofdieren die een bedreiging vormden voor de schaapskuddes. Als het dan toch eens tot een schermutseling kwam, bood die dikke vacht een extra beschermingslaag tegen bijtwonden. Later begonnen fokkers de weelderige vacht van de collie ook om esthetische redenen te waarderen. Deze vacht straalde luxe uit en werd het handelsmerk van het ras.
De kortharige variant moet het niet hebben van zijn opvallende vacht, maar ook hij heeft een even nobel voorkomen. Mogelijk werden de kortharige collies ingeschakeld in regio’s met een zachter klimaat en minder dichtbegroeid struikgewas.
De kortharige of “smooth” collie heeft een korte bovenvacht met een ruwe textuur en een zeer dichte ondervacht. Beide varianten hebben behoorlijk wat vachtverlies, al zullen de uitgevallen haren sneller opvallen in een huis waar een rough collie woont. De smooth collie heeft weinig vachtverzorging nodig en, in tegenstelling tot wat je misschien zou denken, valt dat bij zijn langharige neefje ook wel mee: wekelijks of eens in de twee weken borstelen volstaat meestal om de vacht klitvrij te houden.
KARAKTER
Hoewel Lassie een fictief personage is, zijn de intelligentie, toewijding en vriendelijkheid die de Schotse herdershond in alle verhalen toont, zeker geen fictie. De collie staat bekend als een toonbeeld van goedheid. Hij heeft een zacht en aanhankelijk karakter. Deze hond lijkt nooit met het verkeerde pootje uit zijn mand te stappen: hij is altijd vrolijk en opgewekt. Nog een van zijn vele mooie eigenschappen is zijn onvoorwaardelijke trouw. De collie bouwt een sterke band op met zijn baasjes en wil dan ook écht een volwaardig lid van het gezin zijn. Of er nu gelachen wordt, boodschappen worden uitgeladen of de kinderen thuiskomen van school, de collie is er altijd als de kippen bij. Hij wil alles van dichtbij meemaken. Kortom, hij is een erg aanwezige hond. Toch is hij geen druktemaker. Een collie die voldoende beweging en mentale uitdagingen krijgt, is rustig in huis.
Hoewel Lassie een onverschrokken, heldhaftige hond is, is de collie in werkelijkheid een gevoelige ziel. Hij gedijt niet goed in een omgeving met spanningen en conflicten. Deze aanhankelijke hond heeft veel aandacht en gezelschap nodig. Hij kan ongelukkig worden als hij langere tijd alleen moet zijn.
Collies staan erom bekend dat ze relatief vocaal zijn. Als een collie zich verveelt of zich niet goed in zijn vel voelt, kan dat leiden tot overmatig geblaf. Ze blaffen ook als ze iets verdacht zien, horen of ruiken. De collie is een goede waker en zal van zich laten horen om zijn baasjes en hun huis te beschermen, al is hij niet het type hond dat een inbreker bij de kraag vat. Daarvoor is hij te vredelievend: hij zou zelfs geen vlieg kwaad doen!
OPVOEDING
De collie heeft het allebei: beauty én brains. Achter zijn betoverende schoonheid schuilt een scherp denkvermogen en een werklustig karakter. Collies zijn intelligente honden die oorspronkelijk zijn ontwikkeld om zelfstandig na te denken en te werken. Ze nemen graag initiatief, maar hebben ook een grote will to please, waardoor ze erg goed te trainen zijn. De collie zal zich met veel plezier inzetten voor verschillende hondensporten en leert snel nieuwe trucjes. Hij is leergierig en houdt ervan om bezig te zijn met zijn baasje.
Zoals eerder vermeld, is de collie een gevoelige hond. En dat vraagt om een zachte aanpak. Met een beloningsgerichte, consequente opvoeding en begripvol leiderschap bloeit de collie open tot een stabiele, gehoorzame volwassen viervoeter.
Hoewel collies van oorsprong werkhonden zijn, hebben ze minder intense beweging nodig dan andere herdershonden zoals de bordercollie of Mechelaar. Ze kunnen hun energie kwijt in activiteiten die zowel lichaam als geest uitdagen, zoals gehoorzaamheidstraining, agility, dogdance, schapendrijven of reddingswerk.
GEZONDHEID EN VERZORGING
Over het algemeen is de Schotse herdershond een gezond ras met een relatief hoge levensverwachting van 12 tot 14 jaar. Toch zijn er, net als bij elk ras, enkele erfelijke aandoeningen waarvoor fokkers en toekomstige baasjes alert moeten zijn, zoals heupdysplasie, PRA, CEA en
MDR1-genmutatie.
Heupdysplasie is een ontwikkelingsstoornis waarbij de heupkop niet goed in de heupkom past, wat kan leiden tot (pijnlijke) gewrichtsslijtage. Naast een erfelijke aanleg spelen ook andere factoren mee zoals gewicht, voeding, beweging en groeisnelheid.
Ook de ogen zijn een aandachtspunt. Collie eye anomaly (CEA) is een aangeboren aandoening die de ontwikkeling van verschillende oogweefsels verstoort, zoals het netvlies, vaatvlies en oogwit. Honden met CEA kunnen normaal zicht hebben, maar ook slechtziend of zelfs blindheid zijn. Progressieve retinale atrofie (PRA) is een andere erfelijke oogaandoening die bij collies kan voorkomen. Het is een degeneratieve ziekte waarbij het netvlies aftakelt. PRA begint met verminderd nachtzicht. Naarmate de aandoening vordert, verliest de hond steeds meer zicht en kan hij uiteindelijk volledig blind worden. Collies kunnen ook lijden aan het MDR1-
gendefect. Dit defect verhindert de aanmaak van een eiwit (P-glycoproteïne) dat het zenuwstelsel beschermt tegen bepaalde stoffen in medicijnen. Honden met een MDR1-gendefect kunnen dat eiwit niet aanmaken, wat kan leiden tot vergiftigingsverschijnselen in de hersenen als ze deze medicijnen innemen. Een DNA-test kan bepalen of een hond drager, lijder of vrij is van dit defect. Dragers en lijders mogen deze medicijnen niet toegediend krijgen. Verantwoorde hondenfokkers testen de ouderdieren op (erfelijke) gezondheidsproblemen en weren ongezonde honden uit de foklijnen.
LEVEN MET EEN COLLIE
De meeste dromen zijn bedrog. Maar wie als kind droomde van Lassie en zich vandaag een Schotse herdershond aanschaft, zal wellicht niet bedrogen uitkomen. Want net als Lassie heeft de Schotse herdershond een hart van goud. Wat kan een hondenbaasje zich nog meer wensen?
