Joke Monteny, hondengedragsexpert, docent en onderzoeker aan Vives Hogeschool in de bacheloropleiding dierenzorg, brengt een geüpdatete versie uit van haar populaire puppyboek.

In 2017 verscheen Welkom puppy!, het eerste boek van hondenexpert Joke Monteny. Deze praktische puppygids bleek een groot succes, met meer dan 10.000 verkochte exemplaren. Omdat de wetenschap blijft evolueren, vond Joke het tijd voor een update. Het boek is herwerkt met de meest recente wetenschappelijke inzichten, nieuwe foto’s en nog meer informatie over lichaamstaal. De gloednieuwe versie van Welkom puppy! verschijnt op 6 december 2024.

WOEF: Er zijn al ontzettend veel boeken over puppy’s. Waarom besloot je destijds om er zelf ook een te schrijven?
JOKE MONTENY: “Er zijn maar weinig boeken over puppy’s die gebaseerd zijn op wetenschappelijk onderbouwde kennis. Ik beweer niet dat mijn boek de enige juiste methode is om een puppy op te voeden, maar ik wil hondeneigenaren graag een leidraad en de benodigde kennis bieden, zodat ze zelf aan de slag kunnen. In de praktijk zie ik helaas nog vaak dat hondeneigenaren het advies krijgen om hun puppy op te voeden volgens de dominantietheorie. In mijn boek leg ik uit waarom trainers nog steeds teruggrijpen naar deze achterhaalde opvoedingsstrategie. Elke methode heeft voor- en nadelen, en dat geldt ook voor de dominantietheorie en een van de principes ervan: de ‘positieve straf’. Een positieve straf houdt in dat je een onaangename prikkel toevoegt. Bijvoorbeeld: als je hond blaft wanneer de deurbel gaat, gooi je een sleutelbos of een blikje knikkers weg. Dit maakt een onaangenaam geluid, waardoor de hond schrikt of angstig wordt en stopt met blaffen. Ik zal nooit beweren dat een positieve straf niet werkt. Maar er zit een grote ‘maar’ aan vast: zo’n straf is schadelijk voor de band die je met je nieuwe puppy wilt opbouwen. Met mijn boek wil ik laten zien dat het ook anders kan: dat je een hond kunt leren goed te luisteren én een sterke band met hem kunt opbouwen, zodat het voor beide partijen leuk wordt.”

Veilige hechting

WOEF: Je begeleidt zelf ook mensen met puppy’s. Merk je in de praktijk dat er nog veel misvattingen zijn over het opvoeden van puppy’s?
JOKE: “Ongelooflijk veel. Een van de grootste misvattingen is dat puppy’s zoveel mogelijk dingen moeten meemaken voordat ze 16 weken oud zijn, omdat daarna de socialisatiefase voorbij zou zijn en het te laat zou zijn. In de strikte zin betekent ‘socialiseren’ het leren omgaan met sociale prikkels, zoals contact en interactie met mensen, honden, katten en andere dieren. Kortom, het leren samenleven met anderen. Maar meestal wordt met socialiseren een ruimer geheel bedoeld, waarin ook ‘habitueren’ voor een groot deel vervat zit. Habitueren betekent wennen aan omgevingsprikkels, zoals het geluid van een stofzuiger, vuurwerk of verkeer. Socialiseren is vooral belangrijk tijdens de socialisatieperiode, maar habitueren kan in iedere levensfase. Het is essentieel dat een pup zich eerst veilig hecht aan zijn eigenaar. Een veilige hechting is nodig zodat een pup voldoende ‘emotionele ruimte’ heeft om om te gaan met het tijdelijke onveiligheidsgevoel dat gepaard gaat met de socialisatie en habituatie. De ene pup voelt zich sneller onveilig dan de andere. Als je puppy andere honden spannend vindt, laat hem dan niet los op een hondenweide met een groep honden. Dat betekent niet dat je andere honden moet vermijden, maar je zult de omgeving moeten managen. Dit kun je doen door af te spreken op een veldje met iemand die een sociale, volwassen hond heeft. Je kunt de eigenaar vragen zijn hond aan de ene kant van het veld te laten snuffelen, terwijl jij met je puppy aan de andere kant passeert. Na een paar herhalingen kun je de afstand verkleinen, zolang je puppy zich comfortabel blijft voelen. Om te weten of je hond zich veilig voelt, moet je zijn lichaamstaal goed kunnen lezen. Daar gaat het soms mis. Goedbedoeld kijken mensen hun puppy liefdevol recht in de ogen aan. In hondentaal kan intens oogcontact echter als een bedreiging worden gezien. Op hondenscholen wordt vaak het commando ‘kijk’ aangeleerd: om de aandacht van een pup te trekken, moet de pup in de ogen van de eigenaar kijken. Maar voor veel pups is dat enorm confronterend. Daarom kun je puppy-eigenaren beter leren om kort oogcontact te maken en het meteen weer te verbreken. Dit voelt misschien onnatuurlijk aan, maar zorgt ervoor dat een puppy zich veiliger voelt en zich sneller zal hechten aan zijn baasje.”

WOEF: Komt het er als puppy-eigenaar dus op aan om “honds” te leren praten?
JOKE:  “Absoluut. Ik doe zelf wetenschappelijk onderzoek en werk momenteel aan een aanvullend onderzoek. Daarbij krijgen mensen beelden te zien van een hond en moeten ze op een schaal van één tot vijf beoordelen hoe sociaal ze de hond vinden. Een van onze bevindingen is dat veel mensen een hond als sociaal beschouwen wanneer hij naar mensen toe rent en opspringt, terwijl angstige honden dit gedrag ook kunnen vertonen. Angstige honden zullen óf weglopen óf recht op de bedreiging af gaan. Maar de meeste mensen associëren dat laatste niet met het gedrag van een angstige hond. Ze gaan ervan uit dat een angstige hond zich zou terugtrekken.”

“Honds” leren

WOEF: Er bestaat dus nog steeds een grote discrepantie tussen de menselijke interpretatie van hondengedrag en wat dat gedrag daadwerkelijk betekent?
JOKE: “Ja, en dat geldt niet alleen voor hondeneigenaren, maar ook voor professionals. Om een voorbeeld te geven: tegenwoordig kennen de meeste hondentrainers de agressieladder van Kendal Shepherd. Dit is een visuele weergave van de verschillende stadia van agressie bij een hond: van subtiele stresssignalen zoals geeuwen, met de ogen knipperen, aan de lippen likken en het hoofd wegdraaien, tot uitvallen en bijten. Door aandachtig te zijn voor de subtiele waarschuwingssignalen, kun je voorkomen dat een situatie escaleert. Hoewel de meeste trainers hiermee vertrouwd zijn, passen ze het in de praktijk niet altijd toe. Dit heeft te maken met attention bias of selectieve aandacht. Ik zal het uitleggen aan de hand van een wetenschappelijk experiment uit 1999: het Invisible Gorilla Experiment De onderzoekers lieten deelnemers een video zien waarin twee teams van spelers een basketbal naar elkaar gooiden. De helft van de spelers droeg witte shirts, de andere helft zwarte. Voordat ze de video zagen, kregen de deelnemers de opdracht om aandachtig te tellen hoe vaak de spelers in witte shirts de bal naar elkaar overgooiden. Halverwege de video verschijnt er een persoon verkleed in een gorillapak in beeld, die zichzelf op de borst klopt. Na afloop van de video werd de deelnemers gevraagd of ze iets opvallends hadden gezien. Slechts ongeveer vijftig procent had de gorilla opgemerkt. Dit komt doordat hun hersenen volledig gefocust waren op één taak: het aantal passes tussen het witte team tellen. Iets soortgelijks kan ook gebeuren op de hondenschool: de trainer is zo gefocust op het aanleren van een commando zoals ‘zit’, dat hij niet opmerkt dat de pup stresssignalen vertoont. De belangrijkste basis voor een hondeneigenaar is het leren begrijpen van de hondentaal, niet het aanleren van bevelen zoals ‘zit’ en ‘lig’.”

WOEF: Als je één gouden tip zou mogen geven aan puppy-eigenaren, welke zou dat dan zijn?JOKE: “Wanneer je puppy bij je komt wonen, wees dan de eerste dagen aanwezig, maar laat hem met rust. Natuurlijk geef je hem alles wat hij nodig heeft, zoals eten en drinken, en laat je hem op tijd en stond buiten, maar verder laat je hem met rust. Dit voelt onnatuurlijk aan, en kersverse puppybaasjes vinden dit vaak ontzettend moeilijk. Maar op deze manier kan je puppy op zijn eigen tempo zijn nieuwe omgeving ontdekken. Als je puppy mensen spannend vindt en je voortdurend zijn aandacht vraagt, kan hij enorm gestrest raken. Laat hem op eigen initiatief naar je toe komen, zonder dat je vervolgens iets van hem vraagt of iets met hem wil doen. Zo leg je meteen een stevige basis voor een hechte band.”

Welkom puppy!

Honden, je hebt ze in alle maten en gewichten. Misschien sta je op het punt een pup te kiezen, koos je voor een rashondje of viel je voor de charmes van een bastaard (kruising). Welkom puppy! helpt je op weg. In Welkom puppy! deelt hondenexpert Joke praktische informatie en handvaten om een goede band op te bouwen met jouw viervoeter. Zo wil ze een steentje bijdragen aan het geluk van mens én hond. Dit boek is de herwerkte versie van de vorige editie van Welkom puppy! (2017) en speelt in op voortschrijdend wetenschappelijk inzicht.

Over de auteur:
Dr. ir. Joke Monteny studeerde in 1997 af als bio-ingenieur aan de universiteit Gent. Na het behalen van haar doctoraatstitel verdiepte ze zich in de wetenschap omtrent gedrag, opvoeding en training van honden. Joke is senior researcher aan Vives Hogeschool Roeselare bachelor agro- en biotechnologie, en doceert er aan de afstudeerrichting dierenzorg. De wetenschappelijke kennis toetste ze aan de praktijk en in 2008 richtte ze HondInform op, een centrum waar iedereen terechtkan met vragen voor informatie en voor hulp omtrent honden. Joke Monteny is ook auteur en medeauteur van diverse wetenschappelijke gedrag, opvoeding en preventie in verband met bijtincidenten bij honden en geeft daar ook voordrachten over.

Welkom puppy!
Joke Monteny
272 bladzijden
9789022341063
Manteau
Softcover met foto’s

Foto’s: Sigrid Deconinck (DesImages)